Nauka rysunku w szkole rysunku Pasaz Artystyczny

Manga

Ujednoznacznienie Ten artykuł dotyczy japońskiego komiksu. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa. Manga (jap. ??: man – płynące lub wolne, ga – obrazy) – japońskie słowo wywodzące się ze sposobu ozdabiania rycin i innych form sztuki użytkowej, współcześnie oznacza japoński komiks. Wikiportal Portal Manga Manga wyewoluowała z miksu ukiyo-e i wschodniego stylu rysowania, a swoją obecną formę przybrała krótko po II wojnie światowej. Manga jest drukowana głównie w czerni i bieli, nie licząc okładek i ewentualnie kilku pierwszych stron. Niewielka ilość całkowitego mangowego rynku w Japonii doczekuje się adaptacji w formie anime, zazwyczaj po tym gdy dany tytuł będzie cieszył się powodzeniem. Historie często są modyfikowane, by lepiej odpowiadały większości rynku i mieściły się z regulacjach związanych z animacją.

Pochodzenie Dosłownie tłumacząc, manga oznacza ‘losowe (lub cudaczne) obrazki’. Słowo manga dostało się do powszechnego użytku po opublikowaniu w XIX wieku Hokusai Manga, zawierającej posortowane rysunki ze szkicowników znanego artysty ukiyo-e, Hokusaiego, jednak już gi-ga (lit. zabawne obrazki) rysowane w XII wieku przez różnych artysów zawierają wiele mangopodobnych elementów, takich jak nacisk na historie i proste, artystyczne linie. Gdy Stany Zjednoczone rozpoczęły handel z Japonią, Japonia starała się unowocześnić i dogonić resztę świata. Z tego powodu sprowadzono wschodnich artystów, by uczyli japońskich studentów o linii, formie i kolorze – rzeczach, na których nigdy nie koncentrowano się w ukiyo-e, bo treść była uważana za bardziej istotną. Manga w obecnej formie zastniała dopiero po II wojnie światowej, gdy rząd odwołał nakaz propagandy i pojawiło się wielu nowych wydawców. W XX wieku, słowo manga zaczęło odnosić się do komiksu, mimo że w Japonii słowo to zazwyczaj używane jest do opisu animacji dla dzieci; angielskie słowo comic jest terminem używanym najczęściej. Mimo to, że w pewnym sensie jest japońskim odpowiednikiem komiksu, manga ma znacznie większe znaczenie w japońskiej kulturze niż komiks w kulturze amerykańskiej. Manga jest głęboko respektowana zarówno jako forma sztuki jak i popularnej literatury. Tak jak jej amerykański odpowiednik, manga była i jest krytykowana za zawartą w niej przemoc i podteksty seksualne, jednak nie ma oficjalnych zakazów prawnych, które próbowałyby limitować to, co może być rysowane w mandze, nie licząc niejasnych praw odnoszacych się do wszystkich publikowanych materiałów mówiących że ogólnie nieprzyzwoite dzieła nie powinny być sprzedawane. Ta wolność pozwoliła artystom rysować mangi dla każdej grupy wiekowej i na każdy temat.

Format mang Magazyny mangowe mają zazwyczaj wiele serii wydawanych jednocześnie, średnio 20-40 stron ulokowanych dla każdej serii w danym wydaniu. Te mangowe magazyny, zwane też magazynami antologicznymi, są zazwyczaj drukowane na papierze o niskiej jakości i mogą mieć od 200 do ponad 850 stron. Magazyny mangowe mogą też zawierać pojedyncze historyjki i różne czteropanelowe yonkomy (odpowiednik comic-stripów). Serie mangowe mogą być wydawane wiele lat, jeśli cieczą się powodzeniem. Mangowi artyści czasami zaczynają od kilku pojedynczych historyjek, żeby stać się bardziej znanym. Jeśli te historyjki okażą się sukcesem i dostaną dobre recenzje, są kontynuowane. Gdy seria jest publikowana już od jakiegoś czasu, często historyjki zostają zebrane razem i wydrukowane, w rozmiarach przypominającymi książkę, zadedykowanych im, tomikach zwanych tanko-bon. Tomiki te są zazwyczaj wydawane są na papierze wyższej jakości i są użyteczne dla tych, którzy chcą dogonić daną serię, żeby móc kontynuować czytanie jej w magazynach, lub jeśli koszty tygodników i miesięczników są dla nich za wysokie. Niedawno zaczęły być drukowane wersje delux, jako że czytelnicy postarzeli się i ich potrzeba czegoś specjalnego wzrosła. Stare mangi zostały też ponownie wydrukowane na nieco gorszej jakości papierze i sprzedane za 100 jenów każdy, by mogły konkurować z rynkiem używanych książek. Manga jest klasyfikowana według wieku i płci odbiorców. Generalnie książki i magazyny dla chłopców (sho-nen) i dziewcząt (sho-jo) mają odróżniające się okładki i są ustawione na innych półkach w większości księgarni. Wiele rzeczy pojawia się w mangowym formacie, włączając w to ulotki z poszukiwanymi przestępcami. Tradycyjnie manga jest zapisana od prawej do lewej strony. Niektórzy wydawcy tłumaczonej mangi trzymają się takiego formatu, ale niektórzy odwracają kierunek od lewego do prawego, żeby ułatwić czytanie wschodnim czytelnikom.

Manga poza Japonią Manga była tłumaczona na wiele różnych języków w różnych krajach, włączając w to Koreę, Chiny, Francję, Niemcy, Włochy i wiele innych. W USA rynek mangowy wciąz jest raczej mały, zwłaszcza w porównaniu do rynku anime. Ponieważ japoński jest zazwyczaj pisany od prawej do lewej w fikcji, w Japonii manga jest rysowana i publikowana w ten sposób. Gdy różne tytuły były tłumaczone na inne języki, grafika i layout były odwracane w procesie zwanym floppingiem tak, żeby książki mogły być czytane od lewej do prawej. Jednak, różni twórcy, tacy jak Akira Toriyama, nie zgadzali się na taki sposób modyfikacji swóich dzieł i zażyczyli sobie, żeby zagraniczne wersje utrzymały oryginalny format od prawej do lewej. Wkrótce, z powodu nacisku fanów i twórców, więcej wydawców zaczęło oferować format od prawej do lewej, a format od lewej do prawej zaniknał, nie licząc wyjątków. Tłumaczona manga często zawiera notki odnośnie detali dotyczących japońskiej kultury, które mogłyby nie być zrozumiałe dla obcokrajowców. Jednym z krajów o stosunkowo dużym rynku mangowym jest Francja. Wiele dzieł publikowanych we Francji należy do gatunków niezbyt dobrze reprezentowanych poza Japonią, takich jak dramaty dla dorosłych lub formy eksperymentalne. Wydawnictwo Chuang Yi publikuje mangę po angielsku i chińsku w Singapurze; niektóre angielskojęzyczne tytuły tego wydawnictwa są importowane do Australii i Nowej Zelandii. W Indonezji manga szybko stała się jednym z najszybciej rosnących rynków, a kraj ten stał się jednym z najlepiej prosperujących rynków mangowych poza Japonią. Manga w Indonezji jest publikowana przez Elex, Media Komputindo, Acolyte, Gramedia. Manga mocno wpłynęła na indonezyjski przemysł komiksowy. W Australii wiele popularnych japońsko- i chińskojęzycznych mang i anime jest wydawanych przez Madman Entertainment. Inną popularną formą dystrybucji mangi poza Japonią są skanlacje – rozprowadzane przez Internet, w większości nielegalnie. Zazwyczaj mała grupa ludzi skanuje oryginalną wersję serii nie posiadającej jeszcze licencji w języku, na który chcą ją przetłumaczyć. Tłumaczą ją i udostępniają zwykle przez IRC lub BitTorrent. Wiekszość grup skanlacyjnych życzy sobie żeby sciągający zaprzestali rozprowadzania i zakupili oryginalne kopie, gdy dana manga zostanie zlicencjonowana, jednak powszechnym problemem jest fakt, że czytelnicy mogą kontynuować używanie nieautoryzowanych kopii. Wielu czytelników woli skanlacje z powodu częstych zmian w oficjalnych tłumaczeniach, mimo że skanlacje są bardziej narażone na niezamierzone błędy spowodowane różnym stopniem znajomości języka nieopłacanych skanlatorów. Niektórzy skanlatorzy poprawiają pomyłki, jednak jest to rzadkie w porównaniu do oficjalnych firm. W Korei mangę można znaleźć w większości księgarni, jednak często manga jest czytana online, za znacznie niższą opłatą niż cena komiksu. Wydawcy tacy jak Daiwon i Seoul Munhwasa dostarczają najbardziej popularnych mang w Korei. W Tajlandii przed 1992-1995 prawie cała dostępna manga była szybka, niezlicencjonowana i o niskiej jakości. Niedawno zaczęły pojawiać się zlicencjonowane tłumaczenia, ale wciąż są tanie w porównaniu do tych w innych krajach. Najwięksi tajlandzcy wydawcy mangi to Vibunkij, Siam Inter Comics, Nation Edutainment i Bongkouh. Manga okazała się tak popularna, że nowe wydawnictwa takie jak Antatctic Press, Oni Press, Seven Seas Entertainment, TOKYOPOP, a nawet Archie Comics zaczęły wydawać własne, inspirowane mangą dzieła, które mają taką samą stylizację jak w mandze. Pierwsze z tych dzieł pojawiły się w 1985 roku, gdy Ben Dunn, ząłożyciel Antarctic Press, wypuścił Mangazine i Ninja High School. Podczas gdy Antarctic Press aktywnie odnosiło się do swoich dzieł „amerykańska manga”, nie wszystkie z tych zainspirowanych mangą dzieł są tworzone przez Amerykanów. Wielu artystów pracujących nad seriami z Seves Seas Entertainmene, takimi jak Last Hope i Amazing Agent Luna to Filipińczycy, a TOKYOPOP zatrudnia różnych artystów z Korei i Japonii do pracy nad takimi tytułami jak Warcraft i Princess Ai.

Mangowy styl Przykładowa postać Powiększ Przykładowa postać Najpopularniejszy i najbardziej rozpoznawalny styl mangi jest bardzo charakterystyczny. Linia góruje nad formą, a rozkład paneli jest inny niż we wschodnim komiksie. Panele i strony zazwyczaj czyta się od prawej do lewej, tak jak w tradycyjnym japońskim piśmie. Mimo że grafika waha sie między bardzo realistyczną a bardzo komiksową, postaci zazwyczaj wygjądają „wschodnio” lub mają duże oczy. Duże oczy stały się stałym elementem w mandze i anieme odkąd w latach 60. XX wieku Osamu Tezuka, twórca Astro Boya, uznawany za ojca współczesnej mangi, zaczał tak je rysować, mimikując styl kreskówek Disneya. Jednak jako że manga jest bardzo urozmaiconym typem sztuki, nie wszyscy mangowi artyści trzymają się tej konwencji, zpopularyzowanej przez anime takie jak Akira, Czarodziejka z Księżyca, Dragon Ball i Ranma 1/2. Wielu mangowych artystów nie uważa jakoby ich postaci i historie miały być wykute z kamienia, więc grupa postaci może nawiązywać znajomości, zdobywać pracę itd. w jednym zestawieniu historii, tylko po to by w innej historii te same postacie nie znały się. Znana z tego jest seria Tenchi: składa się ona z trzynastu różnych, dosyć niezwiązanych ze sobą historii, toczących sie wokół Tenchiego i jego przyjaciół.

Międzynarodowy wpływ Manga od dawna ma wpływ na międzynarodowy komiks i animację, np. w niektórych komiksach amerykańskich twórców komiksów alternatywnych, tackich jak Frank Miller i Scott McCloud, widać wpływ mangi. Główny mangowy styl miał też silny wpływ na takich artystów jak Amerykanie Bian Wood i Becky Cloonan (Demo) oraz Kanadyjczycy Brian Lee O'Malley (Lost at Sea), którzy zdobyli podziw za swoje dzieła poza kołem fanów mangi i anime. U tych artystów widać wiele niemangowych wpływów, bardziej odpowiarających ludziom nie czytającym mangi. Mają oni swoje korzenie w subkulturze mangi/anime ich regionu. Amerykański artysta Paul Pope pracował w Japonii dla Kodanshy nad mangową antologią Afternoon. Zanim został zwolniony (z powodu zmiany redaktorskiej w Kodanshy), rozwijał wiele pomysłów dla antologii, które później opublikował w USA jako Heavy Liquid. W rezultacie jego prace zawierają silny wpływ z mangi, pozbawiony wpływów niędzynarodowej kultury otaku. We Francji istnieje ruch Nouvelle Manga zapoczątkowany przez Frédérica Boileta, dążący do złączenia dojrzałej wyszukanej mangi dnia codziennego z artystycznym stylem tradycyjnego francusko-belgijskiego komiksu. Podczas gdy ten ruch zawiera też japońskich artystów, wielu innych francuskich rysowników zdecydowało do niego dołączyć. Ponadto istnieje wielu artystów-amatorów, na których duży wpływ miał styl mangowy. Wielu z nich ma swoje małe wydawnictwa. Komiksy i mangi sieciowe w tym stylu stały się również bardzo popularne (patrz: Megatokyo, Kokoart). Większość z tych artystów nie jest jeszcze rozpoznawalna poza społecznością fanów mangi. Wielu ludzi zpoza tych okręgów widzi te dzieła jako zbyt skoncentrowane na amerykańskiej subkulturze anime, gdy powinny przedstawiać historie dla obszerniejszej widowni.

Obok głównego nurtu Niektórzy mangowi artyści produkują dodatkowe, czesto niezwiązane, materiały zwane jako omake (lit. bonusowe lub ekstra). Zdarza się też, że publikują nieukończone rysunki i skecze, znane jako oekaki (lit. szkice). Nieoficjalne komiksy tworzone przez fanów nazywane są do-jinshi. Niektóre do-jinshi kontynuują istniejące serie lub tworza całkiem nowe, używając oryginalnych postaci, tak jak w fanowskiej fikcji fanfic. Dodatkowo inne do-jinshi są wydawane przez małych amatorskich wydawców poza głównym komercjalnym rynkiem. Comiket, największy konwent komiksów na świecie, zbierający ponad 400000 uczestników w ciągu 3 dni, jest przeznaczony dla do-jinshi.

Typy mangi Wiele z tych gatunków można też łatwo przypisać do anime, które bardzo często zawiera adaptacje mangi, i japońskich gier komputerowych (niektórych też będacych adaptacją mangi).

Według widowni * josei: (lub redikomi) kobiety * kodomo: dzieci * seinen: mężczyźni (w Japonii raczej nie używa się określenia hentai, na które mówi się po prostu komiks dla dorosłych/mężczyzn) * sho-jo: młode i nastoletnie dziewczyny * sho-nen: młodzi i nastoletni chłopcy

Gatunki * alternatywna (zobacz też: garo) o hekiga (obrazy dramatyczne) o la nouvelle manga (francusko-belgijsko-japoński ruch artystyczny) o semi-alternatywne (popularny styl indywidualistycznych publikacji) * walczący kompani (nie ma oficjalnej nazwy) * maho- sho-jo (lub magical girl) * mecha (wielkie roboty) * moé (również maho-kanojo lub magiczna dziewczyna) * sho-jo-ai (lub yuri; lesbijski romans) * sho-nen-ai (lub yaoi, gejowski romans) * do-jinshi: fan-art

Mangi znane na świecie Poniżej znajduje się lista niektórych mang, które zostały dostrzeżone także poza granicami Japonii: * Akira * Angelic Layer * Azumanga Daioh * Black Jack * Domu * Dragon Ball * Brzoskwinia * Card Captor Sakura * Chobits * Clover * Cowboy Bebop * Eden: It's an Endless World! * Furu metaru paniku! * Fullmetal Alchemist * FullMoon wo Sagashite * Fushigi Yugi * Ghost in the Shell * Gravitation * Great Teacher Onizuka * Green Green * Battle Angel Alita (Gunnm) * Haibane Renmei * Hello, Hari-Nezumi * Hellsing * Ichigo 100% * Inuyasha * I"s * Kamikaze Kaito Jeanne * Kareshi Kanojo No Jijou * kochikame * Love Hina * Mahou Sensei Negima * Magic Knight Rayearth * Naruto * NieA under 7 * Neon Genesis Evangelion * One Piece * Paradise Kiss * Ranma 1/2 * Ragnarok * RG Veda * Ruro-ni Kenshin * Saikano * Shaman King * Czarodziejka z Księżyca (Bisho-jo senshi sailor Moon) * Serial Experiments Lain * Magiczni wojownicy (Slayers) * Tokyo Babylon * Tokyo MewMew * Usagi Yojimbo * Watashi no suinahito * Wish * Vampire Princess Miyu * X * Yu-Gi-Oh! (Yugiou) * Yumegari * xxxHOLiC